Δεύτερη Εύρεση ή “Εφεύρεση”?
Δεύτερη Εύρεση ή “Εφεύρεση”?
(του Κώστα Δανούση, Ιστορικού και Ερευνητή)
Οι υπερβολές των Υστερνιωτών -«Ορμητικούς» τους ονόμαζε ο Κων. Καρδαμίτσης- ήταν εύλογο να δημιουργήσουν αντιδράσεις, κυρίως από τους γείτονές τους! Όμως οι Υστερνιώτες δεν είχαν άδικο, απλά δεν είχαν καθοδήγηση, γεγονός που καλλιέργησε σε κάποιους αφελείς την προσδοκία δημιουργίας ενός νέου «προσκυνήματος» με ό,τι αυτό σήμαινε σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο!!! Ο όρος «Δεύτερη Εύρεση» δεν ανήκει στους Υστερνιώτες, αλλά στον Διοικητή της Τήνου το 1842 Ιωάννη Θεοτόκη, ο οποίος ζήτησε από την Ιερά Σύνοδο την καθιέρωση της εορτής της «Δευτέρας Ευρέσεως». Η Σύνοδος του απάντησε ότι «μας φτάνουν οι τρεις ευρέσεις της Τιμίας κεφαλής του Ιωάννου του Προδρόμου, δε χρειαζόμαστε και δεύτερη Εύρεση της Παναγίας στην Τήνο!!!» Ο ρασιοναλιστής Γραμματέας της ΙΣ αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης «δε μάσαγε από τέτοια». Η σκέψη, όμως, για την ανέγερση ναΐσκου στη θέση «Ευαγγελιστράκι» τοποθετείται στις αρχές του 20ού αιώνα (π. 1910) και ανήκει στον μεγάλο Υστερνιώτη γλύπτη Λάζαρο Σώχο, ο οποίος, μαζί με άλλους Τηνιακούς, ίδρυσε στην Αθήνα σύλλογο για τον σκοπό αυτό. Ήλθαν οι πόλεμοι και η υπόθεση ναυάγησε. Το 1937 επανέφερε το θέμα στη δημοσιότητα ο εκδότης Ιωάννης Κολλάρος, Αντιπρόεδρος της Αδελφότητας, και πήρε τη άδεια από τον Μητροπολίτη Φιλάρετο για την ανέγερση καλλιμάρμαρου ναΐσκου, ο οποίος θα αποτύπωνε την καλύτερη στιγμή της τηνιακής μαρμαρογλυπτικής. Την προσπάθεια υπονόμευσε ο τότε Σύλλογος Υστερνιωτών, ο οποίος ήθελε μια καθαρά υστερνιώτικη λύση και όχι «πανορμίτικη», όπως ζητούσε ο Κολλάρος και η Αδελφότητα (ο τελευταίος που υποστήριζε τη άποψη αυτή ήταν ο αείμνηστος Γιώργος Χλης). Στις 1.9. 1973 –αξιώθηκα να είμαι παρών- έγινε η κατάθεση του θεμέλιου λίθου για το ναό της Β΄ Εύρεσης, χοροστατούντων των Μητροπολιτών Σύρου – Τήνου Δωροθέου και Πρεβέζης Στυλιανού, Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης, ο οποίος γνώριζε πολύ καλά τους χωριανούς του, είχε εντάξει την ανέγερση ναΐσκου στις εκδηλώσεις για τα 150 χρόνια από την Εύρεση της εικόνας του Ευαγγελισμού και είχε θέσει τη λειτουργία του υπό το Παν. Ι. Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας (ώστε να αποφευχθούν οι πειρασμοί για δημιουργίας νέου προσκυνήματος). Παράλληλα είχε προβλέψει την ανέγερση μικρού ναού, ενταγμένου στο τοπίο της περιοχής. Τα σχέδια είχε εκπονήσει ο καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Φιντικάκης Στα τέλη, όμως, του 1973 ο Κοτσώνης αναγκάστηκε σε παραίτηση και η Επιτροπή του ΠΙΙΕΤ προεξάρχοντος του τότε Αρχιερατικού Επιτρόπου π. Ελευθερίου Κορνάρου πάγωσε το ζήτημα, προκαλώντας τη σκληρή αντίδραση των Υστερνιωτών, τους οποίους στήριζε ο τότε Δήμαρχος Τήνου (1975 – 1978) αείμνηστος Σωκράτης Καρδαμίτσης. Οι Υστερνιώτες επίσης είχαν και την κρυφή στήριξη του Μητροπολίτη Σύρου – Τήνου Δωροθέου. Έτσι παρακάμφθηκαν οι ενέργειες των «Χωραϊτών», τους οποίους ο Μητροπολίτης ελάχιστα συμπαθούσε, και το Πάσχα του 1990 έφτασε στα Υστέρνια η άδεια ανέγερσης ναού στη θέση «Ευαγγελιστράκι» με άμεση εξάρτηση όχι πλέον από το ΠΙΙΕΤ –όπως ήθελε ο Κοτσώνης-, αλλά από την ενορία των Υστερνίων. Ο δρόμος για την ίδρυση νέου προσκυνήματος είχε ανοίξει και κάποιοι αφελείς προσπαθούσαν να κατοχυρώσουν θέσεις πώλησης κεριών, κ.λπ. Η έλλειψη, όμως, καθοδήγησης και η πεισματική υπερβολή των Υστερνιωτών οδήγησε στην επιλογή σχεδίου ναού από τη Διεύθυνση Ναοδομίας της Εκκλησίας, το οποίο δεν είχε καμία σχέση με το τοπίο. Ήταν μια υπερβολή που πλήγωσε ανεπανόρθωτα το τηνιακό τοπίο της περιοχής και σαν κερασάκια στην τούρτα της αισθητικής απρέπειας ήρθαν και οι τρεις ανεμογεννήτριες… Κάποιοι ίσως έχουν μεγαλύτερες ευθύνες για την αστοχία αυτή. Όμως όλοι σχεδόν συμφώνησαν… Όλοι εκτός του αείμνηστο Γιώργο Χλη που έως τέλους επέμενε για «καλλιμάρμαρο» ναΐσκο προσκύνημα όλης της Εξωμεριάς…