Μάρκ Μαζάουερ, ιστορικό παρελθόν και μεταπολίτευση
Καθηγητής Μάρκ Μαζάουερ
Καθηγητής Μάρκ Μαζάουερ: Στην μεταπολίτευση η Ελλάδα ξεπέρασε τις πολώσεις του παρελθόντος
Ομιλία- Εισήγηση στο συνέδριο “Μεταπολίτευση: 50 χρόνια μετά” έκανε ο κορυφαίος καθηγητής Ιστορίας από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης,Μάρκ Μαζάουερ.
Ο Καθηγητής Μάρκ Μαζάουερ ξεκίνησε την τοποθέτησή του λέγοντας ότι η πρόσκληση να συμμετάσχει στο συνέδριο είναι τιμητική, αλλά “ως ιστορικός δεν ξέρω αν είναι όνειρο ή εφιάλτης η ομιλία μπροστά σε μία τόσο διακεκριμένη ομήγυρη”. Σε άλλο σημείο της εισήγησής του τόνισε πως “άλλο είναι να θυμάσαι την ιστορία και άλλο να τη σκέφτεσαι. Και αυτό είναι το έργο του ιστορικού. Να σκέφτεται το παρελθόν”.
Στη συνέχεια, επιχείρησε να τοποθετήσει χρονικά την έναρξη της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα: Η πρώτη μεταπολίτευση είχε ήδη συμβεί πριν την πτώση της χούντας. Το 1973 ο Παπαδόπουλος είχε πάει στο ραδιόφωνο για να ανακοινώσει την επαναστατική μεταπολίτευση της 1ης Ιουνίου. Με αυτόν τον τρόπο ανέφερε ότι καταργήθηκε από τη χούντα η μοναρχία και ξεκινούσε ο ίδιος μια αποτυχημένη προσπάθεια απελευθεροποίησης.
Ενα χρόνο αργότερα, άρχισε ο κόσμος να αναφέρεται στον όρο αυτό, για την πτώση της Χούντας. Και όταν το φθινόπωρο του 1974 αναφέρθηκε στη στιγμή της μεταπολίτευσης ο Καραμανλής, το έκανε με θετική έννοια.Ο παράνομος τότε “Ριζοσπάστης” όμως σε ένα κύριο άρθρο του έγραφε για δύο μήνες μεταπολίτευσης που έδειξαν σαφώς ότι οι αντιδραστικές δυνάμεις καταφέρνουν να προσαρμόζονται.Αρα ευθύς εξ αρχής ο όρος είχε ένα αμφιλεγόμενο νόημα. Καθώς περνούσαν τα χρόνια το εύρος και το τέλος της μεταπολίτευσης άρχισε να μετατοπίζεται, σημείωσε.
Οι ρίζες της χούντας στην ελληνική κοινωνία
Ο καθηγητής εκτίμησε ότι “η χούντα δεν ήταν φασιστική αλλά αντικατόπτριζε την αυταρχική κουλτούρα των στρατιωτικών της εποχής και ίσως το γεγονός ότι ποτέ δεν έγινε η μετάβαση από τον μονοκομματικό ολοκληρωτισμό” .
“Ο φασισμός του 1926 και του τρίτου ράιχ του 1934 δεν είχε καμία σχέση με αυτό. Η χούντα διήρκεσε μόνο επτά χρόνια, σε σχέση με τις δύο δεκαετίες του Μουσολίνι και τις τρεις δεκαετίες του στρατηγού Φράνκο. Ετσι, μέχρι το 1974 ήταν πολύ ρηχές οι ρίζες της χούντας στην ελληνική κοινωνία. Ακόμα και τότε, δεν ήταν εύκολο να ανατραπεί και η πτώση της συνέβη μέσω μιας πολεμικής ήττας”, σημείωσε.
Αναφερόμενος στην επιστροφή του Καραμανλή στην Ελλάδα είπε πως “η απόφασή του να επιτρέψει στον εαυτό του να ορκιστεί πρωθυπουργός από τον τελευταίο πρόεδρο της χούντας έδειξε ένα κάπως αδίστακτο πνεύμα ρεαλισμού. Ισως θα έπρεπε να πούμε ότι ήταν μία φαινομενική αποδοχή της συνταγματικής νομιμοποίησης της χούντας.Αλλά ο στρατηγός Γκιζίκης ήταν έτσι κι αλλιώς προς την έξοδο, και θα μπορούσε να γίνει ανεκτός λόγω της αδυναμίας του. Διαπιστώνει κανείς ότι είχε σημασία η εξορία και ήταν μια σημαντική εμπειρία μάθησης για τον Καραμανλή. Εδειξε πόσο είχε καταλάβει τη ριζική αλλαγή του πολιτικού τοπίου της Ελλάδας που έπρεπε να αναμορφωθεί”, είπε ο κ. Μαζάουερ.
Η Ελλάδα ξεπέρασε τις πολώσεις του παρελθόντος
Σε ό,τι αφορά την έλευση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ο κ. Μαζάουερ διαπίστωσε ότι ο θρίαμβος του ΠΑΣΟΚ το 1981 ήταν ίσως η πιο σημαντική απόδειξη της κλίμακας της αλλαγής.
Σύμφωνα με τον ίδιο, “κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Ελλάδα ήταν μία χώρα που συσκέφθηκε με την ιστορία και πέρασε πέρα από τα σχίσματα της δεκαετίας του 1940.
Στη Μεταπολίτευση η χώρα ξεπέρασε τις πολώσεις του παρελθόντος.
Αυτά τα 50 χρόνια, είναι η πρώτη περίοδος στην ιστορία της Ελλάδας που ο μέσος χρόνος ζωής μιας κυβέρνησης ξεπέρασε τα δύο χρόνια. Μέχρι τότε είχαμε κυβερνήσεις που διαρκούσαν ένα έτος, είπε χαρακτηριστικά” .
Στη συνέχεια ο ιστορικός αναφέρθηκε στους δύο βασικούς τρόπους που αντιλαμβανόμαστε την Μεταπολίτευση:
Πρώτον ως ένα επίτευγμα πολιτικό, συνταγματικό. Εύλογα θεωρείται κάτι πολύ θετικό.
Δεύτερον ως ένα καταλύτη για έναν ευρύτερο κοινωνικο-οικονομικό μετασχηματισμό της χώρας.
Σε άλλο σημείο, ο κ. Μαζάουερ κάνοντας μια σύνοψη των δεκαετιών της Μεταπολίτευσης είπε: “ Στην δεκαετία του 1980 οι ηγέτες της Ευρώπης έθεταν προτεραιότητα τη νομισματική ευθυγράμμιση για μία στενότερη ένωση. Στη δεκαετία του 1990 η παγκοσμιοποίηση είχε αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού. Το 2010, καθώς επιδεινωνόταν η κρίση του χρέους, έγιναν σαφείς οι συνέπειες.Η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει εγκαταλείψει την Ευρώπη, αλλά δεν είχαν οι ψηφοφόροι τα κότσια”, σημείωσε ο καθηγητής Μάρκ Μαζάουερ.
Η μνήμη της δικτατορίας και το μέλλον
Ο Καθηγητής Μάρκ Μαζάουερ εκτίμησε ότι “οι πολιτικοί της Μεταπολίτευσης έχουν αποδειχθεί σθεναροί, ικανοί να επιβιώσουν. Η πρόκληση στο μέλλον είναι να δείξουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τον πόνο που έχουν επιφέρει οι κρίσεις”.
“Μου κάνει εντύπωση ο γενειακός χαρακτήρας της Μεταπολίτευσης. Αν ήταν η γενιά του Καραμανλή που το επέβλεψε και εφάρμοσε όλο αυτό, ήταν η επόμενη που έδρεψε όλα τα οφέλη, δηλαδή οι Ελληνες 15 έως 50 ετών που δεν έχουν ή δεν θέλουν να έχουν μνήμη της δικτατορίας”, είπε και πρόσθεσε:
“Αυτοί οι Έλληνες της ηλικιακής κατηγορίας των 15 έως 50 ετών έχουν τις δικές τους ανησυχίες, μία αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα που απειλεί πολλούς με εξαθλίωση, ένα ρυθμό τεχνολογικών αλλαγών που πραγματικά αποσταθεροποιεί τον τρόπο εργασίας, μαζί με την μετανάστευση που θέτει σε αμφισβήτηση τα εθνικιστικά μοντέλα, και το πρόβλημα των περιφερειακών συγκρούσεων”.
“Μία σταθερά από το 1821 μέχρι σήμερα, ήταν η απαράμιλλη ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας ενόψει σημαντικών αναταράξεων. Αλλά δεν θα ήταν φρόνιμο να βασιζόμαστε σε αυτή την ανθεκτικότητα για το μέλλον. Ας ελπίσουμε ότι οι μελλοντικοί πολιτικοί θα μπορέσουν να σταθούν στο ύψος των τρεχουσών περιστάσεων με τις δεξιότητες και τη σοφία που είχαν οι πρόγονοί τους 50 χρόνια πριν”, κατέληξε.