Οι καρποί της κρίσης: Από τα λεμόνια στο λίτσι και από τα βερίκοκα στην γκουάβα.
Οι καρποί της κρίσης: Από τα λεμόνια στο λίτσι και από τα βερίκοκα στην γκουάβα
Καθώς το κλίμα στην Ελλάδα αποκτά χαρακτηριστικά τροπικής χώρας, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει δοκιμαστικές καλλιέργειες φυτών και φρούτων που ευδοκιμούν σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία.
Αβοκάντο αντί για αγγούρια, μάνγκο αντί για πορτοκάλια, γκουάβα αντί για καρπούζι, λίτσι αντί για βερίκοκα. Μοιάζουν με σκηνές από ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά ίσως είναι περισσότερο σκηνές από το όχι και πολύ μακρινό μέλλον. Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον εδώ και οι παρατεταμένοι καύσωνες, οι ζεστοί χειμώνες και οι βροχές σε καθημερινή βάση τον Ιούνιο αποτελούν στην ουσία τα «προσεχώς» μιας πραγματικότητας όπου το κλίμα της Ελλάδας μετατρέπεται από εύκρατο σε τροπικό, χωρίς να έχει προηγηθεί μετακίνηση των τεκτονικών πλακών και η χώρα να έχει πάει στον… Τροπικό του Καρκίνου.
Μπροστά στον κίνδυνο εξαφάνισης ολόκληρων παραδοσιακών καλλιεργειών λόγω της δραστικής αλλαγής των κλιματικών δεδομένων, η επιστημονική κοινότητα κινείται ήδη προς δύο κατευθύνσεις: πρώτον, τη διερεύνηση της καλλιέργειας στην Ελλάδα υποτροπικών φυτών, τα οποία δεν θα αντικαταστήσουν ενδημικά φυτά, αλλά θα μπορούσαν να αποτελέσουν εναλλακτική πηγή εισοδήματος για τους αγρότες, και, δεύτερον, τον εντοπισμό, τη βελτίωση και την ανάπτυξη ποικιλιών παραδοσιακών καλλιεργειών της Ελλάδας, ποικιλίες οι οποίες θα αντέχουν για παράδειγμα σε λιγότερο νερό ή θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στις υψηλές θερμοκρασίες του χειμώνα και τις νεροποντές κατά την περίοδο της καρποφορίας.
Από πέρυσι βρίσκεται σε εξέλιξη πειραματικό πρόγραμμα καλλιέργειας πέντε υποτροπικών φυτών σε περιοχές της Λακωνίας και της Μεσσηνίας (στην Καλαμάτα και στην περιοχή της Τριφυλίας), υπό την επίβλεψη του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού – Δήμητρα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Σε συνολικά 25 στρέμματα καλλιεργούνται αβοκάντο, μάνγκο, λίτσι, ανόνα τσεριμόγια και μακαντάμια. Το πρόγραμμα είναι πενταετές και χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Πελοποννήσου. «Ακόμη δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, καθώς και αυτά τα φυτά βρίσκονται σε νέα κλιματικά δεδομένα. Πέρασαν τον χειμώνα με επιτυχία, στη συνέχεια είχαμε έναν όψιμο παγετό και τώρα έχουμε έναν παρατεταμένο καύσωνα. Τα αβοκάντο ήδη καρπίζουν και κόβονται τα πρώτα μάνγκο. Μπορούμε να αισιοδοξούμε αρκετά», επισημαίνει μιλώντας στην «Κ» της Κυριακής η δρ Θηρεσία-Τερέζα Τζατζάνη, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, με ειδίκευση στη δενδροκομία των υποτροπικών ειδών. Η ίδια, πάντως, τονίζει ότι αυτά τα φυτά δεν μελετώνται για να υποκαταστήσουν ή να αντικαταστήσουν παραδοσιακές καλλιέργειες της ελληνικής γης, αλλά για να αποτελέσουν εναλλακτικές, συμπληρωματικές πηγές εισοδήματος για τους αγρότες που θεωρείται ότι θα αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερες απώλειες στην παραγωγή τους λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ας σημειωθεί ότι στην Κρήτη καλλιεργείται πλέον ευρέως το αβοκάντο σε καλλιέργειες εμπορικές και όχι πειραματικές, και αυτό που διερευνάται είναι εάν μπορεί να καλλιεργηθεί και σε περιοχές της Πελοποννήσου. Στο ραντάρ του ινστιτούτου βρίσκονται και άλλα είδη, των οποίων η καλλιέργεια στην Ελλάδα μπορεί να εξεταστεί στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα καρύδια πεκάν, η γκουάβα, η φεϊζόα, το passion fruit και το dragon fruit.
Τα υποτροπικά φυτά δεν μελετώνται για να υποκαταστήσουν παραδοσιακές καλλιέργειες, αλλά προκειμένου να αποτελέσουν εναλλακτικές πηγές εισοδήματος για τους αγρότες.
«Τα μάνγκο που κόβονται εδώ είναι πιο αρωματικά και πιο γευστικά από τα εισαγόμενα. Κι αυτό διότι τα φρούτα που έρχονται κυρίως από τη Νότια Αμερική κόβονται ενώ είναι πολύ άγουρα προκειμένου να διατηρηθούν για πολλές ημέρες και ακόμη δεν έχουν αναπτύξει τα σάκχαρα που πρέπει», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Χατζηνικολάου, διευθύνων σύμβουλος του ΕΛΓΟ – Δήμητρα.
Δύο είδη υποτροπικά μεν, αλλά με πολυετή παρουσία στην Ελλάδα, τα οποία θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν συστηματικά, με σημαντικές μάλιστα αποδόσεις, καθώς έχουν πολλές χρήσεις, είναι η χαρουπιά και η φραγκοσυκιά. «Το χαρούπι θεωρείται υπερτροφή, η τιμή του ανεβαίνει συνεχώς, προσαρμόζεται πολύ καλά σε συνθήκες ξηροθερμίας και είναι καλό ακόμη και για πυροπροστασία», τονίζει η δρ Τζατζάνη, ενώ το φραγκόσυκο μπορεί να αξιοποιηθεί για παρασκευή χυμών και μαρμελάδας. Αν και στην Κρήτη και την Πελοπόννησο υπάρχουν ήδη σημαντικές καλλιέργειες χαρουπιάς και φραγκόσυκου, αυτό που μελετάει το ινστιτούτο είναι η δυνατότητα συστηματικών καλλιεργειών των δύο ειδών στα Δωδεκάνησα, καθώς και σε κάποια νησιά των Κυκλάδων, όπως για παράδειγμα στη Νάξο.
Ακόμη κρισιμότερο ζήτημα, πάντως, είναι τι γίνεται με τις παραδοσιακές καλλιέργειες, απαραίτητες για την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας, όπως είναι τα σιτηρά, η ελιά και φυσικά σημαντικές δενδρώδεις καλλιέργειες. Στην Κρήτη, όπως μας εξηγεί ο κ. Χατζηνικολάου, γίνονται πειράματα σε ποικιλίες ή κλώνους ελιάς, έτσι ώστε να εντοπιστούν αυτές που είναι ανθεκτικές σε λίγο νερό ή σε υφάλμυρο νερό. Στην αναζήτηση καλλιεργητικών πρακτικών και ανθεκτικών ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος επικεντρώνεται η έρευνα στο Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, στη Νάουσα Ημαθίας. Ποιο είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, για παράδειγμα, οι ροδακινιές εξαιτίας της κλιματικής κρίσης; Για να ανθίσουν και να έχουν κανονική παραγωγή απαιτείται η έκθεσή τους σε χαμηλές θερμοκρασίες και στη συνέχεια σε υψηλές. Η μη κάλυψη των αναγκών σε ψύχος, καθώς οι χειμώνες είναι ολοένα και θερμότεροι, προκαλεί καθυστέρηση στον χρόνο άνθισης, ακαρπία και μειωμένη παραγωγή ακόμη και 20%.
Οσο για τα σιτηρά, η λύση βρίσκεται μάλλον στην επιστροφή στο παρελθόν. Τότε που στην Ελλάδα υπήρχαν ποικιλίες που δεν απαιτούσαν ούτε πολύ νερό ούτε πολλά λιπάσματα. Ποικιλίες που εγκαταλείφθηκαν και αντικαταστάθηκαν από άλλες χάριν της μεγαλύτερης στρεμματικής απόδοσης.
ΠΗΓΗ : Καθημερινή
