Υπερτουρισμός
Πώς παλεύει η Ευρώπη με το τέρας του υπερτουρισμού
Φόροι, τέλη εισόδου, ζώνες επισκεπτών
Από τη Σεβίλλη και τη Βενετία ως το Άμστερνταμ και την Αθήνα, οι ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις επιχειρούν να βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων τους περιορίζοντας τις τουριστικές δραστηριότητες.
Οι ισορροπίες που καλούνται να διαχειριστούν είναι ιδιαίτερα λεπτές και δεν είναι πάντα εύκολες
Από το 1929, η εντυπωσιακή νεομαυριτανική Plaza de España της Σεβίλλης είναι ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα της πόλης. Αλλά οι δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες της σύντομα θα αναγκαστούν να πληρώνουν εισιτήριο για να τη δουν, με τα έσοδα από από το προγραμματισμένο τέλος εισόδου να διατίθενται για τη συντήρησή του. Η Σεβίλλη είναι άλλη μια ιστορική ευρωπαϊκή μεγαλούπολη μετά την Πράγα, τη Βαρκελώνη, τη Βενετία, το Αμστερνταμ και την Αθήνα, που λαμβάνει μέτρα αντιμετώπισης του μαζικού τουρισμού.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian, ο τουρισμός, προωθούμενος από διψασμένα για έσοδα δημοτικά συμβούλια, φθηνές πτήσεις και το Airbnb, έχει λάβει διαστάσεις τέρατος. Μετά την κατακόρυφη πτώση που γνώρισαν κατά τη διάρκεια της Covid, οι αριθμοί του τουρισμού εκτινάσσονται ξανά στα ύψη και αναμένεται να ξεπεράσουν τα προ-πανδημικά επίπεδα αυτό το καλοκαίρι. Ο αριθμός των αεροπορικών θέσεων χαμηλού κόστους στην Ευρώπη, ο οποίος αυξάνεται κατά 10% ετησίως από το 2010, αγγίζοντας τα 500 εκατ. ευρώ το 2019, μπορεί να ξεπεράσει τα 800 εκατ. το 2024. Το αποτέλεσμα είναι οι πιο δημοφιλείς προορισμοί πόλεων να φιλοξενούν πλέον ετησίως 20 ή περισσότερους επισκέπτες για κάθε ντόπιο. Η αντιμετώπιση του φαινομένου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πρέπει να τηρηθούν λεπτές ισορροπίες μεταξύ των τόσο αναγκαίων εσόδων και θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τον τουρισμό, και της ποιότητας ζωής των κατοίκων. ‘Η αλλιώς, μεταξύ της διαχείρισης του τουρισμού και της αποθάρρυνσής του. Μια στρατηγική που σκέφτεται να υιοθετήσει η Σεβίλλη –με 3 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως για 700.000 κατοίκους– είναι η χρέωση για τα μεγάλα αξιοθέατα. Μπορεί να εμπνεύσθηκε από το παράδειγμα της Κωνσταντινούπολης, όπου από τον φετινό Ιανουάριο οι ξένοι επισκέπτες της Αγίας Σοφίας, η οποία δέχεται περίπου 3,5 εκατ. επισκέψεις ετησίως, πληρώνουν 25 ευρώ για την είσοδό τους.
Η Βενετία είναι τόσο κατακλυσμένη από επισκέπτες ώστε έχει εισαγάγει εισιτήριο εισόδου για ολόκληρη την πόλη, το οποίο κυμαίνεται από 3 έως 10 ευρώ.
Το Παρίσι, όπου το προσεχές καλοκαίρι θα διοργανωθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, έχει σχεδόν τριπλασιάσει τους τουριστικούς φόρους του, από 0,25-5 ευρώ, σε 0,65-14,95 ευρώ – αναλόγως της συνοικίας και του τύπου καταλύματος. Αλλες πόλεις βασίζονται στην καλύτερη διαχείριση.
Η Αθήνα, για παράδειγμα, το περασμένο καλοκαίρι εισήγαγε ένα σύστημα χρονοθυρίδων για επισκέψεις στην Ακρόπολη, ενώ η καλοκαιρινή πρόσβαση στους ορμίσκους της Μασσαλίας ρυθμίζεται πλέον μέσω ενός δωρεάν προγράμματος κρατήσεων.
Ο κακός τουριστικός χαμός στην πλατεία του Αγίου Μάρκου οδήγησε τις αρχές της Βενετίας στην επιβολή εισιτηρίου αξίας 5 ευρώ για τους επισκέπτες ημέρας
Ορισμένα μέρη ξεκινούν ενημερωτικές εκστρατείες με στόχο να αναμορφώσουν τις τουριστικές ροές τους. Η Γαλλία, όπου το 80% των επισκεπτών συγκεντρώνεται στο 20% της χώρας, θα ξεκινήσει αυτή την άνοιξη μια καμπάνια ύψους ενός εκατ. ευρώ, καλώντας τους εγχώριους και ξένους τουρίστες να ξεφύγουν από την πεπατημένη. Σύμφωνα με τις Αρχές, οι τουριστικές εισροές στη γαλλική Ριβιέρα απειλούν πλέον και το περιβάλλον και την εμπειρία των επισκεπτών. Οι Γάλλοι δημιουργούν επίσης ένα παρατηρητήριο τουρισμού για να μετρήσει με ακρίβεια τις τουριστικές ροές και να εντοπίσει πιθανές υπερφορτώσεις. «Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος τουριστικός προορισμός στον κόσμο, αλλά έχουμε σοβαρή έλλειψη δεδομένων για να βοηθήσουμε στη διαχείριση του πλήθους» ανακοίνωσε η κυβέρνηση.
Κάποια μέτρα αποδεικνύονται απλώς φήμες. Σύμφωνα με μια από αυτές, το Ντουμπρόβνικ της Κροατίας –με 36 επισκέπτες ανά κάτοικο– απαγόρευσε το περασμένο καλοκαίρι τις βαλίτσες με ροδάκια. Αποδείχθηκε ότι στο πλαίσιο μιας καμπάνιας για κατάλληλη ενδυμασία στο ιστορικό κέντρο της πόλης, οι Αρχές απλώς ζητούσαν από τους επισκέπτες να μεταφέρουν τις αποσκευές τους με τα χέρια πάνω από τους λιθόστρωτους δρόμους, ώστε να περιοριστεί η ηχορύπανση.
Στην πρωτεύουσα της Ολλανδίας, της χώρας που εφηύρε τον όρο «υπερτουρισμός», ξεκίνησε πέρυσι μια πρωτοβουλία αποτροπής των Βρετανών που επισκέπτονται το Αμστερνταμ για σεξ και ελαφριά ναρκωτικά. Αναρτήθηκε ένα βίντεο που τους προειδοποιεί για πρόστιμα, νοσοκομειακά και ποινικά μητρώα. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία σχετικά με την επιτυχία της πρωτοβουλίας, αλλά ο τουρισμός στην πόλη πέρυσι ήταν κατά 21% υψηλότερος από τον αντίστοιχο του 2022. Από την περασμένη άνοιξη απαγορεύεται το κάπνισμα κάνναβης σε δημόσιους χώρους της περιοχής με τα κόκκινα φανάρια, ενώ το κλείσιμο των μπαρ στις 2 το πρωί, αντί στις 4, μείωσε την κίνηση στους δρόμους του Αμστερνταμ από 30% έως 60%. Ωστόσο, μετά από παράπονα ασφαλείας, τα παράθυρα των οίκων ανοχής στην πόλη είναι ανοιχτά μέχρι τις 6 το πρωί και πάλι – αντί για τις 3 το πρωί, όπως είχε αρχικά επιβληθεί. Το Αμστερνταμ μειώνει τον αριθμό των αδειοδοτημένων χώρων B&B κατά 30%, ψήφισε το κλείσιμο ενός τερματικού σταθμού κρουαζιέρας στο κέντρο της πόλης και δοκιμάζει σκληρότερα μέτρα αδειοδότησης για την απομάκρυνση των «μαϊμού» τουριστικών επιχειρήσεων – όπως τα ζαχαροπλαστεία, που θεωρούνται ύποπτα εγκληματικά μέτωπα. Το δημοτικό συμβούλιο ισχυρίζεται ότι παρακολουθεί τον αριθμό των τουριστών στην πόλη και είναι έτοιμο να επέμβει, αν χρειαστεί. Ωστόσο, ελλείψεις εκατομμυρίων ευρώ στον προϋπολογισμό του και ένας τεράστιος λογαριασμός για τη συντήρηση των καναλιών της πόλης έχουν οδηγήσει στα ύψη τους τουριστικούς φόρους, από 7% σε 12,5% –οι υψηλότεροι στην Ευρώπη–, ενώ ο ημερήσιος κατά κεφαλήν φόρος στα κρουαζιερόπλοια που επισκέπτονται την πόλη είναι 14 ευρώ. Η Ισπανία δέχτηκε 85 εκατ. τουρίστες το 2023, σχεδόν 2% περισσότερους από το 2019, πριν από την πανδημία – και σε μια χώρα όπου ο τουρισμός παράγει το 13% του ΑΕΠ, μετά την οικονομική καταστροφή των τριών ετών της Covid, οι φωνές που ζητούσαν περιορισμούς στους αριθμούς των επισκεπτών έχουν σχεδόν φιμωθεί.
Το Αμστερνταμ, που βουλιάζει από τον τουρισμό, επιβάλλει πρόστιμα για να αποτρέψει τους βρετανούς τουρίστες που έρχονται για να μεθύσουν και να καπνίσουν ελεύθερα κάνναβη
Στις Βαλεαρίδες Νήσους, ωστόσο, συντάσσεται νέος νόμος για την πάταξη των μεθυσμένων τουριστών – στην πλειονότητά τους Βρετανοί και Γερμανοί, που πηγαίνουν εκεί για να γίνουν «τύφλα». Ο νέος νόμος για την πάταξη του αλκοολικού τουρισμού αναμένεται να τεθεί σε ισχύ με την έναρξη της σεζόν, το φετινό Πάσχα. Περιλαμβάνει μέχρι και απελάσεις για αντικοινωνική συμπεριφορά, καθώς και τη σύνταξη «μαύρης λίστας» που θα απαγορεύει μελλοντικές διακοπές στα νησιά. Οι δικηγόροι προειδοποιούν ότι τέτοια μέτρα παραβιάζουν την αρχή της ελευθερίας στην κυκλοφορία της ΕΕ, αλλά μετά την αποχώρηση της Βρετανίας οι τουρίστες από το Νησί –που είναι από τους χειρότερους παραβάτες των κανόνων υπεύθυνων διακοπών– μπορεί σύντομα να θεωρηθούν «ανεπιθύμητα άτομα» στις Βαλεαρίδες.
Στην Ιταλία, η Βενετία έγινε η πρώτη πόλη που επιβάλλει δοκιμαστικά εισιτήριο εισόδου για τους ημερήσιους τουρίστες, από την έναρξη της σεζόν, στις 25 Απριλίου. Τα εισιτήρια αξίας 5 ευρώ μπορεί κανείς να τα προμηθευθεί ηλεκτρονικά από τα μέσα Ιανουαρίου. Με 40.000 ημερήσιους επισκέπτες κατά μέσο όρο, η πόλη κινδυνεύει κυριολεκτικά να βουλιάξει, αλλά και να χάσει τον τίτλο του Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Η Φλωρεντία υποφέρει εδώ και καιρό από παρόμοια προβλήματα υπερτουρισμού και από μαζική έξοδο των κατοίκων της από το ιστορικό της κέντρο, με αποτέλεσμα το δημοτικό συμβούλιο να απαγορεύσει τον περασμένο Οκτώβριο τις νέες βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις στο ιστορικό κέντρο από την Airbnb και παρόμοιες πλατφόρμες.
Στη χώρα μας το πρόβλημα του υπερβολικού τουρισμού περιοριζόταν για χρόνια στα τουριστικά νησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου, αλλά πρόσφατα η Αθήνα μετατράπηκε από σταθμός επιβίβασης στα νησιά, σε αυτόνομο προορισμό.
Πέρυσι η πρωτεύουσα προσέλκυσε επτά εκατ. τουρίστες –ρεκόρ όλων των εποχών–, με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία να βρίσκονται στην κορυφή των αφίξεων. Για να αντιμετωπίσουν μια εισροή που αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο μόλις ανακάμψει η ασιατική αγορά, οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν ότι οι πολιτικές ελέγχου του πλήθους –που εφαρμόστηκαν πιλοτικά στην Ακρόπολη τον περασμένο Σεπτέμβριο– θα επεκταθούν και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους τον επόμενο μήνα. Πέρυσι, στο απόγειο της σεζόν, περισσότεροι από 20.000 τουρίστες την ημέρα ανέβαιναν στον λόφο της Ακρόπολης, με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη να αναφέρει ότι «ο τουρισμός είναι προφανώς επιθυμητός για τη χώρα, για όλους μας, αλλά πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ο υπερτουρισμός δεν θα βλάψει το μνημείο». Το πρόγραμμα ζώνης επισκεπτών, που λειτουργεί από τις 8 π.μ. έως τις 8 μ.μ., στοχεύει στη μείωση της συμφόρησης, με τις Αρχές να εισάγουν σύστημα χρονοθυρίδων, ηλεκτρονικά εισιτήρια και λωρίδες γρήγορης εισόδου για οργανωμένα τουριστικά γκρουπ. Το επόμενο βήμα είναι ο περιορισμός του αριθμού των επισκεπτών από τον προσεχή Απρίλιο.
Η προοπτική η χώρα να γνωρίσει άλλη μια τουριστική αύξηση το 2024 αυξάνει τις ανησυχίες των περιβαλλοντολόγων σε νησιά των οποίων οι κοινότητες αντιμετωπίζουν ολοένα και δυσκολότερα τη διαχείριση των απορριμμάτων, τη λειψυδρία, τις ανεπαρκείς δημόσιες υπηρεσίες και τις παράνομες κατασκευές. Μπροστά στις αντιδράσεις η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παρέμβει.
Στη Σαντορίνη, όπου τα παράπονα για τουριστικό υπερκορεσμό αυξάνονται σταθερά με τα χρόνια, εισήχθη ένα σύστημα κατανομής θέσεων για κρουαζιερόπλοια, με τον αριθμό των αποβιβάσεων ανά 24ωρο να περιορίζεται στους 8.000 επιβάτες.
Στη Μύκονο, το πιο δημοφιλές θέρετρο των Κυκλάδων, οι αρχές έχουν αρχίσει να περιορίζουν τις παράνομες κατασκευές, καταστρέφοντας με μπουλντόζες μπαρ και εστιατόρια κτισμένα παράνομα σε προνομιακές τοποθεσίες.
Βέβαια αυτό δεν είναι ακριβώς το «τέρας» του υπερτουρισμού, αλλά το «τέρας» της απλής και καραμπινάτης παρανομίας, που στην Ελλάδα έχει βρει τον αγαπημένο του βιότοπο.
Πηγή: Protagon.gr