Πρόσωπα
Κατίνα Παξινού
Η Κατίνα Κωνσταντοπούλου - Παξινού (Πειραιάς, 17 Δεκεμβρίου 1900 – Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου 1973) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός, κυρίως δραματικού ρεπερτορίου. Έχει βραβευτεί το 1944 με Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου, για την ερμηνεία της στην ταινία Για ποιον χτυπά η καμπάνα
Γεννήθηκε στον Πειραιά, κόρη μεγαλοαστικής οικογένειας, και συγκεκριμένα του αλευροβιομήχανου Βασίλη Κωνσταντόπουλου και της Ελένης Μαλανδρίνου. Η οικογένεια της είχε συνολικά επτά παιδιά : πέντε κορίτσια και 2 αγόρια και η Κατίνα ήταν το τέταρτο.
Φοίτησε αρχικά στη Σχολή Χιλ και ακολούθησε η Σχολή Καλογραιών της Τήνου. Λόγω του ζωηρού της χαρακτήρα φοίτησε εσώκλειστη σε σχολείο της Ελβετίας. Σπούδασε μουσική και τραγούδι στο Ωδείο της Γενεύης καθώς και σε άλλες αντίστοιχες σχολές στη Βιέννη και στο Βερολίνο.Παντρεύτηκε τον βιομήχανο Ιωάννη Παξινό, και απέκτησε μαζί του δύο κόρες, την Έθελ και την Ιλεάνα. Ο γάμος τελείωσε έπειτα από 6 χρόνια. Άρχισε από πολύ νωρίς την καλλιτεχνική σταδιοδρομία της και γρήγορα διακρίθηκε για το αληθινό ταλέντο της και την αγάπη στην τέχνη της.Ο πρώτος της σημαντικός ρόλος ήταν της Βεατρίκης στην ομώνυμη όπερα Αδελφή Βεατρίκη, που την έγραψε ειδικά γι' αυτή ο Δημήτρης Μητρόπουλος και η οποία ανέβηκε το 1920 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ο πρώτος θεατρικός ρόλος της στην πρόζα ήταν το 1929, στο θέατρο Κοτοπούλη, στο Γυμνή γυναίκα (La femme nue) του Ζωρζ Μπατάιγ, που την καθιέρωσε και ως πρωταγωνίστρια δραματικών ρόλων.
Το 1931 συνεργάστηκε με τον κορυφαίο Έλληνα ηθοποιό Αιμίλιο Βεάκη με τον οποίο εισχώρησε στον συνεταιρικό θίασο του Αλέξη Μινωτή, τον οποίο και παντρεύτηκε και μαζί του συνεργάστηκε αποδοτικά από το 1932 μέχρι το 1940, χρονιά που έγινε μόνιμο μέλος του Εθνικού Θεάτρου. Με τη Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου εμφανίσθηκε στο Λονδίνο, στη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο. Πριν κλείσει τα 35 της χρόνια η Κατίνα θα χάσει την πρωτότοκη κόρη της Έθελ.
Κατά την περίοδο του πολέμου εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ όπου και εμφανίσθηκε στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Όμως, το έργο που την επέβαλε στη διεθνή κλίμακα και που της χάρισε, στις 2 Μαρτίου του 1944 το Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου, από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, ήταν το Για ποιον χτυπά η καμπάνα, όπου υποδυόταν τον ρόλο της φλογερής πατριώτισσας της Ισπανίας, Πιλάρ.Το 1941 η εταιρεία «Παραμάουντ» ετοίμαζε την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Ερνεστ Χέμινγουεϊ «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», βασισμένου στις εμπειρίες του ιδίου από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Αναζητώντας ηθοποιό για το πρόσωπο – άξονα του έργου, την Τσιγγάνα Πιλάρ, κάποιοι θυμήθηκαν την Κατίνα Παξινού στο ρόλο της «Ηλέκτρας». Η Παξινού προκάλεσε πρωτοφανείς «δυσκολίες» στο Χόλιγουντ. Πρώτα – πρώτα αρνήθηκε να κάνει δοκιμαστικά, ύστερα άλλαξε μόνη της το κοστούμι του ρόλου της και, επιπλέον, χρειάστηκε να την κινηματογραφήσουν με τρεις μηχανές λήψης, συγχρόνως, για να μπορέσουν να συλλάβουν τον συνεχή ερμηνευτικό δυναμισμό της, καθώς η μεγάλη ηθοποιός «αποδιοργανωνόταν» με τα μικρά ανεξάρτητα κινηματογραφικά πλάνα. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό και οι Αμερικανοί υποχρεώθηκαν να δώσουν το «Οσκαρ» ερμηνείας Α’ γυναικείου ρόλου σε μια άγνωστη ξένη, η οποία δέχτηκε το βραβείο «για λογαριασμό όλων των συναδέλφων μου του Εθνικού Θεάτρου, ζωντανών ή νεκρών».Ήταν η πρώτη μη Αμερικανίδα ηθοποιός που τιμήθηκε με Όσκαρ, όπως και η πρώτη από την Ελλάδα. Το 1947 βραβεύθηκε με το βραβείο Κοκτώ για το κινηματογραφικό έργο Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα.
Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1952 και ξανάρχισε τις εμφανίσεις της στο Εθνικό Θέατρο με τον Αλέξη Μινωτή, όπου ανέβασε Χένρικ Ίψεν και Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, αλλά με κύριο πλέον ενδιαφέρον στις παραστάσεις αρχαίων θεατρικών έργων. Απέδωσε τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στα έργα: Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα του Λόρκα, Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας του Φρίντριχ Ντύρενματ, Η τρελή του Σαγιό του Ζαν Ζιρωντού, Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα του Ευγένιου Ο' Νηλ.
Στις 19 Ιουνίου 1955 πρωταγωνίστησε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, στην παράσταση Εκάβη του Ευριπίδη (σε σκηνοθεσία Μινωτή), εγκαινιάζοντας επίσημα το Φεστιβάλ Επιδαύρου. Τα επόμενα χρόνια, η Παξινού συνδέθηκε με το Φεστιβάλ ως μια από τις σημαντικότερες μορφές του.
Παράλληλα, εμφανίστηκε και στις ταινίες Ο κύριος Αρκάντιν του Όρσον Γουέλς και Ο Ρόκο και τ' αδέλφια του του Λουκίνο Βισκόντι (1960). Με τον Όρσον Γουέλς είχε συνεργαστεί και στη Δίκη (The Trial, 1962), αλλά η σκηνή στην οποία εμφανίστηκε η Παξινού τελικά κόπηκε.Παρότι η σκηνή δεν υπάρχει στην τελική μορφή της ταινίας, η Ελληνίδα ηθοποιός αναφέρεται στους τίτλους.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής συγκρότησαν δικό τους θίασο όπου και ανέβασαν μεταξύ άλλων τα έργα: Ματωμένος γάμος του Λόρκα, Η Ήρα και το παγόνι του Σον Ο'Κέισι, Οι παλαιστές του Στρατή Καρρά κ.ά. Η τελευταία της παράσταση στο θέατρο ήταν στο ρόλο της μάνας στο έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ Μάνα κουράγιο και στον κινηματογράφο Το νησί της Αφροδίτης (1969).
Γενικά, η Κατίνα Παξινού είχε πολύ πλούσιες εκφραστικές δυνατότητες που της επέτρεπαν να ερμηνεύει όχι με δυσκολία δραματικούς ρόλους κάθε θεατρικού ύφους, από την αρχαία ελληνική τραγωδία μέχρι το «μπρεχτικό» θέατρο. Επίσης, η μουσική της καλλιέργεια της επέτρεπε να χρωματίζει τη φωνή της ώστε ν΄ αναδεικνύεται η εκφραστικότητα και η ευαισθησία έντονα καθώς και ο μελωδικός ρυθμός του ποιητικού λόγου. Η Κατίνα Παξινού έγραψε επίσης και μουσική για την τραγωδία Οιδίπους τύραννος.
Προσβλήθηκε από καρκίνο καλπάζουσας μορφής, ήδη από το 1969, γνωρίζοντας για την ασθένειά της. Η συμμετοχή της στην ταινία Το νησί της Αφροδίτης ήταν, ουσιαστικά, μία αναμέτρηση με τα όριά της. Έπαιξε στην ταινία υπομένοντας φρικτούς πόνους. Αργότερα, για την παράσταση Μάνα κουράγιο, έβγαινε κάθε βράδυ στη σκηνή σέρνοντας ένα ολόκληρο και βαρύ κάρο. Το καλοκαίρι του 1972 η Κατίνα Παξινού εμφανίζεται, για τελευταία φορά, στο θέατρο της Επιδαύρου, όχι ως ηθοποιός, πράγμα που δεν εμπόδισε το κοινό να υποκλιθεί χειροκροτώντας όρθιο την μεγάλη ιέρεια της Τέχνης, η οποία έφυγε από καρκίνο, στις 22 Φεβρουαρίου 1973.
Φιλμογραφία
For Whom the Bell Tolls, ελλην. τίτλος: Για ποιον χτυπά η καμπάνα, του Σαμ Γουντ (1943)
Hostages, ελλην.τίτλος: Πυρ!, του Φρανκ Τατλ (1943)
Confidential Agent, ελλην. τίτλος: Ο εμπρηστής, του Χέρμαν Σάμλιν (1945)
Uncle Silas, ελλην.τίτλος: Η οργή του Θεού, του Τσαρλς Φρανκ (1947)
Mourning Becomes Electra, ελλην. τίτλος: Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα, του Ντάντλεϊ Νίκολς (1947)
Prince of Foxes, ελλην. τίτλος: Καίσαρ Βοργίας, του Χένρι Κινγκ (1949)
Confidential Report, ελλην. τίτλος: Ο κύριος Αρκάντιν, του Όρσον Γουέλς (1955)
The miracle, ελλην. τίτλος: Το θαύμα, του Έρβιν Ρέιπερ (1959)
Rocco e i suoi fratelli, ελλην.τίτλος: Ο Ρόκο και τ' αδέλφια του, του Λουκίνο Βισκόντι (1960)
Τante Zita, ελλην. τίτλος: Πώς γνώρισα τον έρωτα, του Ρομπέρ Ενρικό (1968)
Un ete Fauvage του Μαρσέλ Καμί (1969)
Το νησί της Αφροδίτης, του Γιώργου Σκαλενάκη (1969) [21]
