Κάρλ Μάρξ 1818 — 1883
Κάρλ Μάρξ 1818 — 1883
Επετειακό Αφιέρωμα
1818 -5 Μάη Γεννιέται στην πόλη Τριρ της Γερμανίας.
1841 Τελειώνει το πανεπιστήμιο με μια διδακτορική διατριβή πάνω στις “Διαφορές της Επικούρειας και Δημοκρίτειας Φιλοσοφίας”.
1842 Εκδίδεται στην Κολονία η αντιπολιτευόμενη «Εφημερίδα του Ρήνου», στην οποία ο Μαρξ καλείται αμέσως ως κύριος συνεργάτης. Παίρνει μέρος στη σοσιαλιστική και κομμουνιστική κίνηση της εποχής.
1843 Παντρεύεται την παιδική του φίλη Τζένη φον Βεστφάλεν.
1844 Συναντιέται για δεύτερη φορά με τον Φρίντριχ Ένγκελς και ξεκινάει η μακρόχρονη συνεργασία και φιλία τους.
1847 Ο ίδιος και ο Ένγκελς προσχώρησαν στην «Ενωση Δικαίων». Στο 2ο Συνέδριο αυτής της Ενωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ίδρυση του πρώτου, στην ιστορία του εργατικού κινήματος, Κομμουνιστικού Κόμματος με το μετασχηματισμό της σε «Ενωση Κομμουνιστών». Με εντολή του Συνεδρίου στον Μαρξ για τη σύνταξη του Προγράμματος του Κόμματος, γράφτηκε το περίφημο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», με τη συμβολή και του Ένγκελς , που εκδόθηκε το Φλεβάρη του 1848.
1848 Παίρνει μέρος στα επαναστατικά γεγονότα, γνωστά σε ορισμένες χώρες ως Άνοιξη των Εθνών, Άνοιξη των Λαών ή Έτος Επανάστασης, καθώς ήταν μια σειρά πολιτικών αναταραχών σε όλη την Ευρώπη. Παραμένει το πιο διαδεδομένο επαναστατικό κύμα στην ευρωπαϊκή ιστορία.Οι επαναστάσεις είχαν ουσιαστικά φύση δημοκρατική και φιλελεύθερη, με στόχο την κατάργηση των παλαιών μοναρχικών δομών και τη δημιουργία ανεξάρτητων εθνικών κρατών. Η πρώτη επανάσταση άρχισε τον Ιανουάριο στη Σικελία. Οι επαναστάσεις στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στην Ευρώπη μετά από νέα επανάσταση που ξεκίνησε στη Γαλλία το Φεβρουάριο. Πάνω από 50 χώρες επηρεάστηκαν, αλλά χωρίς συντονισμό ή συνεργασία μεταξύ των αντίστοιχων επαναστατών τους. Σύμφωνα με τους Εβανς και φον Στράντμαν (2000) μερικοί από τους σημαντικότερους συντελεστές ήταν η εκτεταμένη δυσαρέσκεια για την πολιτική ηγεσία, οι απαιτήσεις για μεγαλύτερη συμμετοχή στην κυβέρνηση και δημοκρατία, τα αιτήματα για την ελευθερία του τύπου, άλλα αιτήματα της εργατικής τάξης, η έξαρση του εθνικισμού και η αναδιάταξη των παγιωμένων κυβερνητικών δυνάμεων. Των εξεγέρσεων ηγήθηκαν ασταθείς ad hoc συνασπισμοί μεταρρυθμιστών, της μεσαίας τάξης και εργαζομένων, που δεν διατηρήθηκαν ενωμένοι για πολύ. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και πολλοί άλλοι αναγκάστηκαν να εξορισθούν. Από τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που επέζησαν ήταν η κατάργηση της δουλοπαροικίας στην Αυστρία και την Ουγγαρία, το τέλος της απόλυτης μοναρχίας στη Δανία και η εισαγωγή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στην Ολλανδία. Οι επαναστάσεις ήταν πιο σημαντικές στη Γαλλία, στην Ολλανδία, στα κράτη της Γερμανικής Συνομοσπονδίας που αργότερα σχημάτισαν τη Γερμανική Αυτοκρατορία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, στην Ιταλία και στην Αυστριακή Αυτοκρατορία.
1864 Ιδρύθηκε στο Λονδίνο η ονομαστή Πρώτη Διεθνής, η «Διεθνής Ενωση των Εργατών». Ο Μαρξ ήταν ψυχή αυτής της οργάνωσης, ήταν εκείνος που έγραψε την πρώτη «Διακήρυξή» της και μια σειρά αποφάσεις, δηλώσεις και διακηρύξεις της.
1871 Παρακολουθεί με ενθουσιασμό την εκδήλωση της Παρισινής Κομμούνας και ενσωματώνει συμπεράσματα στο έργο του.
1881 Πεθαίνει η γυναίκα του, η Τζένη, πιστή σύντροφος της ζωής του σε όλες τις μεγάλες και σοβαρές κακουχίες που πέρασε.
Στις 14 Μαρτίου του 1883 ο Καρλ Μαρξ, ο άνθρωπος που έκανε την επιστημονική θεωρία επιστήμη, σταμάτησε να αναπνέει. Μέχρι το θάνατό του, συνεχίζει να δουλεύει το “Κεφάλαιο”.
Τρεις μέρες αργότερα, στις 17 Μαρτίου 1883, ο επιστήθιος φίλος του και για 40 χρόνια αγωνιστικός σύντροφός του και συμπαραστάτης του, Φρίντριχ Ένγκελς εκφωνεί έναν συγκινητικό και μεστό λόγο πάνω από τον τάφο του, στο Κοιμητήριο Χάιγκεϊτ, όπου σημειώνει προφητικά πως το όνομα και το έργο του Καρλ Μαρξ θα ζήσουν στους αιώνες. Μόλις 11 άνθρωποι βρέθηκαν στην κηδεία του, ανάμεσά τους και οι δύο θυγατέρες του.
“Στις 14 Μαρτίου το απόγευμα, στις τρεις παρά τέταρτο, έπαψε να σκέφτεται ο μεγαλύτερος σύγχρονος στοχαστής. Μόλις τον είχαμε αφήσει μονάχο του δύο λεπτά και τον βρήκαμε όταν ξαναμπήκαμε στο δωμάτιό του ήσυχα αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του – αλλά για πάντα.
Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα. Όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ’ όλα, πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ.
Ότι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού, η μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση, απ’ όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση απ’ όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα – όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.
Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχονταν απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι.
Δύο τέτοιες ανακαλύψεις θα ήταν αρκετές για μια ζωή, και θα ήταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μια τέτοια ανακάλυψη. Ο Μαρξ όμως έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε – ακόμα και στα μαθηματικά – και τέτοιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνον επιφανειακά. Τέτοιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης.
Αυτό όμως δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Μαρξ μια ιστορία κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη, που δε μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή – αισθανόταν μια εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μια ανακάλυψη που επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη. Έτσι παρακολούθησε επισταμένα την πορεία των ανακαλύψεων στον τομέα του ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μαρκ Ντεπρέ.
Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του.
Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι. Η πρώτη “Εφημερίδα του Ρήνου” 1842, το παρισινό “Φόρβερτς” 1844, “Η Γερμανική εφημερίδα των Βρυξελλών” 1847, “Η Νέα εφημερίδα του Ρήνου” 1848-49, “Το Βήμα της Νέας Υόρκης” από το 1852 έως το 1861 – και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλειά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, έως ότου ήρθε τελικά σαν στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη “Διεθνής των Εργατών” – αληθινά ένα ακόμα αποτέλεσμα, που γι’ αυτό μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του – κι αν ακόμα δεν είχε κάνει τίποτε άλλο.
Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μαρξ περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί, συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημήσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σαν να ήταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη.
Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας έως την Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω: μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και έναν προσωπικό εχθρό.
Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!”